Buttema State te Morra

Ligging	Achterwei 2, Morra, gemeente Dongeradeel.
Andere benaming	Bottema, Botma (ook Bolta?)
Ontstaan	Het ontstaan van de state is niet bekend.
Geschiedenis	Samen met andere "hoeflingen byder oestersyde der Pasen" sloot Syds Buttema zich in 1490 aan bij het verbond met Groningen. Een dochter van hem bezat in 1511 het grootste deel van Sybetsma steed te Morra. Gabbe Riptema, afkomstig van Anjum en wonend in Dokkum, was waarschijnlijk met een dochter van Syds Buttema getrouwd. Hij was in 1511 namelijk eigenaar van Buttema state en werd ook Gabbe Ripten Botma genoemd. Zijn veronderstelde nageslacht, waarover straks meer, bezat rond 1550 Sybesma steed te Morra. Gabbe Riptema behoorde tot de kleine hoofdelingen. Ook zijn nageslacht sloot adellijke huwelijken (met Aesgema van Baard, Bolta, Heemstra, Bootsma, Gratinga). In 1505 werd hij gerekend onder de edelen van Dongeradeel. In verschillende dorpen in Dongeradeel bezat hij goederen. (*1) In zijn testament bedacht hij zijn zusters en zijn broer en - na hun dood - de kloosters Sion en Gerkesklooster, waar dezen waren ingetreden. Waarschijnlijk had Gabbe bovendien een dochter, Rents Bottema. Zij was in ieder geval zijn erfgenaam, want in haar testamenten van rond 1550 liet zij verschillende goederen na die in 1511 eigendom van Gabbe waren geweest, waaronder Riptema te Anjum en de reeds genoemde goederen Buttema en Sybetsma te Morra. Rents trouwde eerst met Epe Doekez Aesgema, gestorven voor/in 1528, daarna met NN Bolta; uit beide huwelijken had ze kinderen. Anna Epes Aesgema erfde rond 1550 27 pm land in Buttema, haar halfbroer Tjaert Bolta de rest van Buttema of Botema guet ende staeten metten steen boven eerde ende onder eerde, met die landen, eygendom ende heerlicheden daertoe behorende. Inderdaad treden daarna de Bolta's in Morra op als aanzienlijke inwoners. Mogelijk is hun state Buttema bedoeld met het door Sibrandus Leo aangegeven adelshuis Bolta te Morra. In 1580 was Tjaert Bolta's zoon Gerlif administrateur van de kerkvoogdij van Morra. Omstreeks 1585 was de state eigendom van Wyger Gabbesz, grietenijvolmacht, dijkgraaf van Oostdongeradeel en stamvader van een nieuwe familie Botma, van rijke eigenerfden. Zijn zoon Gabe Wijgersz. Botma was tot zijn dood in 1643 eigenaar-bewoner. Hij was gehuwd met Antje Sakes Boelema. Waarschijnlijk erfden alleen de drie zoons samen Botma sate en kregen de drie dochters andere bezittingen. De oudste zoon Sake Gabes Botma, die gehuwd was met Aukje Gerrits Roorda, bleef op de boerderij wonen. Toen Hermanus Gabes Botma, secretaris van IJlst en notaris aldaar, in 1660 zijn derde deel van Botma-sathe verkocht, werden huizinge, schuur, hoving, poort, gracht en singels genoemd. Van de 'stoel en grafsteden in de kerck tot Morra' krijgen de kopers het aandeel van drie graven 'neffens de stoel' van wijlen 'de olde fiscaal' Bosman. In 1700 is Gerrit Sakes Botma eigenaar van Botma Zathe en de daarbij behorende 124,5 pondemaat land (ruim 40 ha.) waarvoor hij jaarlijks 46 floreen en 10 stuivers belasting moest betalen. In 1728 is Gerrit nog steeds eigenaar en naast landbouwer nu ook ‘bijzitter’ (wethouder). Gerrit overleed in 1735 en zijn vrouw Jantje Nammes in 1747. Weduwe Botma-Nammes was blijkens haar fraaie grafzerk in de kerk in 1747 op 91-jarige leeftijd overleden en had het orgel aan de kerk geschonken. Na 1748 raakt Botma in vreemde handen. In 1832 is het eigendom van Lieuwe Folkerts Sytsma, landbouwer te Morra. Op de kadastrale minuutkaart staat nog een boerderij van het kop-hals-romptype met lang voorhuis omringd door grachten en singels en zo te zien een poortgebouw bij de brug over de gracht. (*1) Zie Riptema te Anjum.
Bewoners	1490 Syds Buttema 1511 Gabbe Riptema ? - 1550 Rents Bottema 1550 - ? Tjaert Bolta 1580 Gerlif Bolta 1585 Wyger Gabbesz. 1640 Gabe Wijgersz. 1660 Hermannus Botma 1700 Gerrit Botma ? - 1747 weduwe Botma-Nannes 1832 Lieuwe Folkerts Sytsma
Huidige doeleinden	Het stateterrein wordt gebruikt door loonbedrijf J.K. Dijkstra.
Opengesteld	n.v.t.
Foto's
Bronnen	Tekst: Jan Leemburg P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009 Herma M. van den Berg, De monumenten van geschiedenis en kunst, Noordelijk Oostergo, De Dongeradelen De website hisgis