Ligging
|
Deze buitenplaats is gelegen aan de Oude Koemarkt nr. 14 in
Heerenveen.

|
Ontstaan
|
Het eerste huis dateert van ongeveer 1600.
|
Geschiedenis
|
Omstreeks 1600 bouwde Hypolitus Roelofs Crack, grietman van Aengwirden, een huis op
de plaats van de tegenwoordige Crack State. Van dat pand zijn geen afbeeldingen
bekend.
Johannes Crack sloopte het huis in 1647 en liet een nieuw huis bouwen naar ontwerp
van Willem de Keyser, een zoon van de beroemde Amsterdamse architect Hendrick de
Keyser. Het 'Bestek ende conditien voor mijn Heer Johannes Krack, Grietman vent
Heerenveen om te maken een Huys' is bewaard gebleven.
De voorgevel laat duidelijk de Amsterdamse invloed zien. In deze periode werden vele
gevels van pilasters voorzien en boven de kruiskozijnen werden frontons aangebracht,
zoals vooral te zien is bij de vele panden die gebouwd zijn door de bouwmeesters
Jacob van Campen en Philip Vingboons. Crackstate is vooral goed vergelijkbaar met
het pand aan het Waterlooplein, waarin de academie van bouwkunst is gevestigd, dat
waarschijnlijk eveneens door Willem de Keyser is gebouwd. Het dak van het voorhuis
werd bedekt met leien, de twee daken van het achterhuis met geglazuurde pannen. Het
voorhuis bevatte twee kamers gescheiden door een ruime hal en in het achterhuis
bevond zich een zaal. De plafonds bestonden uit moer- en kinderbinten.
In de tweede helft van de 18e eeuw werden de kruiskozijnen vervangen door
schuiframen met kleine ruitjes, zoals weergegeven op een prent van J. Bulthuis uit
ca 1790. De leien werden toen vervangen door pannen.
Aan het eind van de 18e eeuw werd de zaal in de Louis XVI-stijl verbouwd, die thans
nog geheel intact is en in 1976 is gerestaureerd. In 1833 ging het pand over in
Rijks-eigendom en werd het als rechtbank en huis van arrest ingericht. In de loop
van deze eeuw werd de voorgevel van een pleisterlaag voorzien, en de 18e eeuwse
ramen vervangen door de empire vensters, die thans nog aanwezig zijn. In 1891 werd
achter het pand een afzonderlijke gevangenis gebouwd.
In 1923 werd de rechtbank opgeheven, de kantonrechter bleef er echter zitting
houden. In 1949 ging het in gemeente eigendom over en werd het als gemeentehuis
geschikt gemaakt. De gevangenis achter het gebouw werd in 1976 vervangen door de
nieuwe uitbreiding van het gemeentehuis.
De bepleistering van de voorgevel werd in 1952 verwijderd. Het toegangshek uit 1819
is afkomstig uit Hoorn.
|
Bewoners
|
ca 1600 Hypolitus Roelofs Crack
1647 Johannes Crack
|
Huidige doeleinden
|
Het gebouw is nu in gebruik als gemeentehuis.
|
Opengesteld
|
Het gemeentehuis is niet vrij toegankelijk.
|
Foto's
|
|
Bronnen
|
Tekst: Aardrijkskundig Woordenboek van Van der Aa
Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Foto 1: Albert Speelman
Afb. 1 en 2: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Afb. 3: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992
|