Feitsma State te Hallum

Ligging	Deze State stond "een vierde uur gaans" ten noordwesten van Hallum, gemeente Ferwerderadiel, aan de Hoge Herenweg 35.
Andere benaming	Groot Feitsma
Ontstaan	Het stichtingsjaar van de State is mij niet bekend.
Geschiedenis	Feitsma werd waarschijnlijk pas halverwege de 16de eeuw een adellijk huis. Het lijkt geïdentificeerd te mogen worden met de 52 pondematen en 5 grazen land die Taco Mockema in 1511 voor fl. 24 aan Harmen Jeppema verhuurde; in 1540 was Wyger Feytsma de eigenaar en gebruiker van dit land. De grootte en huur komen redelijk overeen met de waarden die uit later tijd over Feitsma-state bekend zijn. Wyger was getrouwd met Auck Marckla, de weduwe van genoemde Taco Mockema. Wygers plaats in de familie Feitsma is onduidelijk; hij zou aanvankelijk Aucks knecht zijn geweest en was mogelijk een bastaardzoon van Jelger Feytsma. In 1556 was Jelger van Feytsma, de zoon van Wyger en Auck, eigenaar en bewoner van Feitsma state. Bij wijze van hypotheek verkocht hij er in dat jaar een rente uit. Over deze Jelger van Feytsma zijn verder de volgende gegevens bekend: op 16 dec. 1557 procedeerde juffrouwe Taecke Mockema impetrante contra Jelger Feytsma, wonende te Hallum voor hem seluen ende cauerende de rato voor Ansck de huysvrouwe van Oets te Beckum en Aelcke de huysvrouwe van Johan Bechel zyn susters, gedaechden. Juffer Taecke en Jelger waren halfzus en -broer. In 1557/1558 verkocht Jelger Wygers Feytsma met zijn zuster Aelcke land; in 1559/1560 verkocht Jelger Feytsma een rente. Zijn dochter Tieth testeert er in 1576; zij was gehuwd met Hajo van Rinia en vervolgens met Minne van Scheltinga. Volgens Cannegieter was er op Feitsma State een glasruitje met de namen van haar gestorven kinderen. In 1613 haar achterneef Jelger Hessels van Feitsma, die het goed misschien had gekocht. Aan diens zoon Hessel van Feitsma en zijn vrouw Frouck van Douma herinnert een nog in de boerderij aanwezige wapensteen met het jaartal 1602. Hessel overleed reeds in 1605. Een zuster van Frouck, Saep geheten, erfde reeds in 1607; daarna is Ruurd, zoon van Hessels broeder Bocke eigenaar. Mogelijk verwierf hij het goed uit de decretale verkoop van 1613 waarbij het huis omschreven wordt met `huys, schuur, graft, valbruggen, cingel, homeien en drie schone tuinen'. Ruurd was gehuwd met Machteld van Roorda met de baar; zij worden op de torenklok van 1648 vermeld en wonen in 1650 op de state. Ruurd geeft volgens het opschrift opdracht tot meting van Feitsma- en Oldersma State door Sijds Jans; van deze kaart is een kopie bewaard uit 1734. Het state-terrein wordt omgracht weergegeven met een toegangspoort over de noordelijke gracht. De state vererfde op Machteld van Roorda, als weduwe van Ruurd van Feitsma eigenaresse en bewoonster van Sierxma State te Deinum. Zij vermaakte Feitsma State te Hallum aan haar zusters jongste zoon Julius van Eysinga onder voorwaarde dat hij de familienaam Feitsma zou aannemen. Daarna komt de state aan diens zuster, die er in 1691 testeert aan haar zuster Lucia. Zij bezit in 1698 de stem van Feitsma State en sterft er in 1718. Een zustersdochter Johanna Beatrix van Sytzama, weduwe van B. H. van Voss thoe Beesten, erft en volgens Stellingwerf behoorde de state haar in 1722 toe. De weduwe van hun zoon woont er in 1764 nog. In 1766 worden oude pannen van Feitsma gebruikt bij de bouw van een brug. Daar er verder niets bekend is over het huis, is het mogelijk toen afge¬broken. De eigendom is in 1768 in handen van Duco Martena van Burmania van Goslin¬ga State en vererft verder als dat huis. Volgens de afbeelding van Stellingwerf was Feitsma State een enkelvoudig huis, dat men eind 16e vroeg 17e eeuw zou dateren. Dit zal dus nog het huis zijn geweest dat Hessel van Feitsma bouwde. Het bestond uit een door een zadeldak gedekt huis zonder verdieping, waarvan de linkerhelft onderkelderd was. Boven de toegang, die langs een trapje bereik¬baar was, was een zogenaamde Vlaamse topgevel. De rechterhelft van het huis was niet onderkel¬derd en had daardoor diepere vensters. Van een traptoren is niets te zien. Over de gracht stond het gebruikelijke toegangspoortje, hier van een halsgevel voorzien, dus waarschijn¬lijk in de loop van de 17e of zelfs van de 18e eeuw gemoderniseerd. Op het omgrachte terrein staat thans een grote boerderij van het kop-hals-romptype. Het kopgedeelte heeft voorheen in het midden een kelder met opkamer gehad. Aan de topgevels zijn aanzetkrullen verwerkt, die waarschijnlijk van het voormalige poortgebouwtje afkomstig zijn, evenals de steen met alliantiewapen Feitsma-Douma en de initialen H.v.F en F. V. D. en het jaartal 1602.
Bewoners	1511 Taeke Mockema en Auck Marckla 1540 Wyger Feytsma en Auck Marckla 1556 Jelger van Feytsma 1576 Tieth Feitsma 1602 Hessel van Feitsma en Frouck van Douma 1613 Jelger Hessels van Feitsma 1640, 1650 Ruurd van Feitsma en Machteld van Roorda Julius van Eysinga / Feitsma 1722 mevr. A. van Sytzama, wed. Van Vos van Beesten
Huidige doeleinden	Van de state is niets terug te vinden.
Opengesteld	n.v.t.
Foto's
Bronnen	Tekst: Jan Leemburg D. Cannegieter, Geschiedkundige herinneringen van Hallum, artikelen in de Friesche Almanak van 1851 en 1852 g. Wumkes, Stads en Dorpskroniek van Friesland, 1930 P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009 Herma M. van den Berg, De monumenten van geschiedenis en kunst, Noordelijk Oostergo, Ferwerderadeel, 1981 A. Algra, De historie gaat door het eigen dorp, ca. 1955 Afb. 1: De monumenten van geschiedenis en kunst, Ferwerderadeel Afb. 2: De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners Afb. 3 t/m 5: Archief J. Leemburg Foto 1: Jan Leemburg Foto 2: De monumenten van geschiedenis en kunst, Ferwerderadeel