Goslinga State te Hallum

Ligging	Deze State stond ten zuidoosten van de dorpsterp van Hallum, gemeente Ferwerdaradiel.
Ontstaan	Wanneer de State (of stins) gebouwd is, is niet precies bekend. Tegen het einde van de 15e eeuw wordt voor het eerst over een State gesproken.
Geschiedenis	Omdat in de abtenlevens van Mariengaarde in het midden van de 12de eeuw een edelman Goslic/Godschalk in Hallum wordt genoemd, is het een oude traditie dat de Goslinga's zijn nakomelingen waren. Sibrandus Leo noemt hem Goslicus ex Goslinganis nobilibus. De kroniek van Andreas Cornelius vermeldt anno 1163 wierde het klooster Mariëngaarde in 't dorp Hallum gestigt van Fredrico, den pastoor aldaar, dog met mede hulp van die van Goslinga, terwijl de 17de-eeuwse genealogen Pibo van Albada en Josias Rispens de Goslinga's samen met de Markela's als stichters van de abdij zagen. Volgens het verhaal had Goslinck Goslinga een moord begaan en om zich van die zonde te zuiveren haalde pastoor Frederik hem over zijn hele vermogen en al zijn landerijen te gebruiken voor het stichten van het klooster Mariëngaarde. En dat was niet het enige. Pastoor Frederik wist hem zelfs te bewegen zijn vrouw en kinderen te verlaten en in dit klooster te gaan. Pastoor Frederik moet een charismatisch man geweest zijn, want hij wist ook verschillende familieleden van Goslinck dit nieuwe klooster binnen te lokken. Cyprianus Goslinga en Jucka Offingahuizen hebben omstreeks 1230, onder Hendrik I, hertog van Brabant, de kruistocht meegemaakt tegen de "ongeloovige en afvallige Standingers". Winsemius beschreef in 1622 eveneens een nauwe, maar problematischer, relatie tussen de abdij en de Goslinga's. Door lichtvaardigheid van een kapelaan van Mariëngaarde zouden de Goslinga's de beschikking over sekere landen het clooster ghehoorende gekregen hebben en daarbij ook oorkonden die dit bevestigden. Toen abt Tialling, de 23ste abt (1427-1462), de oogst van deze landerijen in beslag nam, ontstond er een gevecht tussen Goslinga met zijn knechten en de conversen van Mariëngaarde. Daarbij werd Goslinga gewond aan zijn arm waarin hij koudvuur (gangreen) kreeg en binnen enkele dagen stierf. Om zijn dood te wreken sloeg zijn neef Goslinck Goslinga de jonge de rentmeester en twee conversen van Mariëngaarde dood. De abten van Oldeklooster en Claerkamp wisten gelukkig ernstiger strijd te voorkomen. De Goslinga's verschijnen in betrouwbare historische bronnen pas laat, rond 1500. Van een in de genealogische handschriften genoemde Feye Goslinga die in dezelfde generatie als "jonge Goslyck" geleefd zou hebben en getrouwd geweest zou zijn met Syds Tjaerda, ontbreekt verder bewijs. Zijn zoon Tiepke Goslinga wordt in 1505 als edelman in Ferwerderadeel en in 1511 als eigenaar van Goslinga genoemd. In 1515 werd hij door Tiaerd van Burmania gevangengenomen en in Leeuwarden opgesloten; de state werd in brand gestoken. In 1517 verkocht hij met zijn vrouw Frouck Unema een rente uit het goed Ter Gracht in Wanswerd; ook worden ze genoemd in een erfeniskwestie binnen de familie Unema. Hun zoon Ernst (I) die in 1540 als eigenaar van Goslinga wordt genoemd, stierf in 1558 door een noodlottig ongeval. Toen hij te Leeuwarden bij de Hoeksterpoort op zijn paard over de valbrug reed, raakte hij met paard en al te water en verdronk. Zijn grafzerk ligt in de kerk. Diens zoon, Ernst II Goslinga, erfde de resten van de state, liet de trieste restanten opruimen en in 1563 de State herbouwen. Cannegieter weet te melden dat er verschillende stenen met jaartal 1563 gevonden zijn waarop het wapen Goslinga en een vrouwelijk wapen, dat eerder dat van Donia dan dat van de echtgenote van Ernst namelijk Sjouck van Cammingha zou zijn. Zijn moeder Syth van Donia stierf pas in 1571 en kan ook de state herbouwd hebben. Volgens zijn grafzerk bleef Ernst het ‘Roomse’ geloof trouw. Na zijn dood in 1614 bleef zijn weduwe, Sjouck van Cammingha, op de state wonen, samen met haar nichtje Hylck van Cammingha. Toen die in 1615 trouwde met Schelte Scheltes van Aebinga van de Offingaburg kwam het jonge stel bij haar op Goslinga State wonen. In 1627 vererfde de State op Ernst van Goslinga’s neef Ernst van Harinxma à Donia, zoon van zijn zuster Frouck die gehuwd was met Keimpe van Donia. Ernst trouwde met Doedt van Roorda van Genum en was lid van de Staten van Friesland. Hij woonde als volmacht van Oostergo de begrafenis bij van prins Willem Lodewijk. Na zijn dood in 1634 bleef Doedt op de state wonen en hertrouwde met Harmen van Rinssen. Zij worden vermeld op de toren¬klok van Hallum uit 1648. Haar zoon wordt nog te Hallum vermeld. De state behoorde echter in 1670 aan Zeyno Joachim van Welvelde tot Duurseme en Vredeveld te Assen, die te Leeuwarden in tweede echt gehuwd was met Aaltje van Douma, dochter van Epo en Sjuck van Hiddema (Nieu¬we Drentsche Volksalmanak 1902). Het is niet precies duidelijk of dit nu door koop of vererving gebeurde. Een wapensteen van Zeyno en Aaltje van Douma met het jaartal 1656 staat in Huis Vredeveld te Assen. Hun zoon huwde een Burmania, die haar echtgenoot en zoon overleefde, waardoor Goslinga State aan Gerrold van Burmania kwam. Deze liet het goed in 1711 veilen door H. van de Larive en het kwam in handen van Sjuck van Burmania, zoon van Laas en gehuwd met Jeepke van Douma. Het goed bestaat uit een 'huisinge' waarin een grote zaal en vier kamers, 'soo boven als beneden', een keuken, drie kelders, een schuur, heem en een stenen poort benevens twee hovingen, een binnen en een oostwaarts buiten de gracht gelegen. De door Cannegieter gekopieerde tekening heeft kennelijk be¬trekking op deze verkoop. Na de dood van Sjuck van Burmania woonde zijn weduwe nog tot 1736 op Goslinga, in welk jaar de drie zoons het huis erfden. Stellingwerf noemt echter in 1723 reeds zoon Tjaard van Burmania als eigenaar, maar veel onderschriften van Stellingwerf zijn niet betrouwbaar. Na de dood van zijn twee broers was tot zijn overlijden op 8 september 1775 jhr. Duco Martena van Burmania, generaal-majoor bij de infanterie van de "Staat der Vereenigde Nederlanden", kolonel van een regiment te voet, commandeur van het hoge en lage Sas van Gendt met de onderhorige forten eigenaar van Goslinga State. Hij was een bars en kortaangebonden man die in de wandeling Jonker Doeke genoemd werd. Hij liet Goslinga State moderniseren door het afbreken van de poort, die vervangen werd door een ijzeren hek tussen hardstenen palen. Een trapgevel werd vervangen door een wolfdak en er werd een jachthondenhuis gebouwd. Duco was gehuwd met Wilhelmina Eduarda van Burmania, die weduwe was van Gijsbert Arendsma van Idsinga. De rouwborden van haar beide echtgenoten hangen op de orgelgalerij van de Hallumer kerk. Vrouwe Van Burmania-Van Burmania leefde nog tot 1824 en testeerde met nadruk, dat de plantage van Goslinga State behouden moest worden. Het goed werd toegewezen aan haar dochter gehuwd met Thomas Francois Martin. Deze stierf twee jaar later en liet Goslinga na aan haar zoon Isaak Gijsbers Arentsma Martin. Zijn dochters lieten de plantage rooien en de state werd op afbraak verkocht in 1860, na¬dat er boelgoed gehouden was. Er kwamen 42000 oude Friese stenen af en 25 deuren en 23 vensterkozijnen. De woonkamer zou goudleren behang gehad hebben; er was een galerij met portretten. Bij het dakvenster was een kamertje beschilderd met `sterren, halve manen en andere figuren'. We kunnen ons een goed beeld vormen van de Goslinga State door het toedoen van D. Cannegieter. Kort voor de afbraak in 1861 maakte hij van het complex 3 tekeningen. Hierbij maakte hij gebruik van een schetstekening en een plattegrond die de toenmalige eigenaar Sierk van Burmania in 1711 had laten maken door landmeter H. v.d. Larive. Ook is er een afbeelding bewaard gebleven uit 1722 van de hand van Jacob Stellingwerf. Zoals hierboven vermeld werd de State in 1563 waarschijnlijk herbouwd. Wij zien een haakvormig gebouw zonder verdieping gevat tussen trapgevels waartegen de schoorstenen zijn gemetseld. In de gevels staan vensters waarvan de bovenste helft glas in lood ramen had en de benedenste helft met luiken kon worden gesloten. Dit gedeelte kan nog uit 1563 stammen. Voor het dak van de zuidvleugel een waarschijnlijk stenen dakkapel. De keukens waarover in 1711 wordt gesproken bevonden zich waarschijnlijk in de lagere zuidelijke vleugel, die de verbinding vormde met de grote schuur, die volgens Cannegieter in 1861 nog aanwezig was. Hoewel Stellingwerf de schuur niet afbeeldt, moet deze er vol¬gens de opmeting van 1711 wel geweest zijn. We zien hier een duidelijk geval van heren¬woning direct verbonden met het landbouwbedrijf. De stenen poort over de gracht werd in 1773 vervangen door een ijzeren hek tussen hardstenen palen. Blijkens de tekeningen van Cannegieter werd toen tevens de westgevel gedicht, waarbij de trapgevel gewijzigd werd in een wolfdak. Ook de overige vensters, de ingang en de kapel¬len op de kap werden gemoderniseerd. De ingang in de dienstvleugel verdween of werd verplaatst naar de buitenzijde.
Bewoners	midden 15e eeuw Goslinck Goslinga tweede helft 15e eeuw Feye Goslinga 1505, 1511 Tjepcke van Goslinga - 1558 Ernst I Goslinga 1558 - 1614 Ernst II Goslinga en zijn vrouw Sjouck van Cammingha 1614 - 1627 Sjouck van Cammingha 1627 - 1634 Ernst van Harinxma à Donia, getrouwd met Doedt van Roorda 1634 - na 1648 Doedt van Roorda en Harmen van Rinssen een zoon van Doedt van Roorda 1670 Zeyno Joachim van Welvelde tot Duurseme en Vredeveld - 1711 Gerrold van Burmania 1711 - Sjuck van Burmania - 1736 weduwe van Sjuck van Burmania 1736 - drie zoons van Sjuck van Burmania - 1775 jhr. Duco Martena van Burmania - 1824 Wilhelmina Eduarda van Burmania ?? Idsinga, getrouwd met Thomas François Martin Isaak Gijsbers Arentsma Martin - 1860 dochters van Isaak Gijsbers Arentsma Martin
Huidige doeleinden	Op het terrein van de vroegere State bevindt zich nu een boerderij.
Opengesteld	Deze boerderij is niet toegankelijk.
Foto's
Bronnen	Tekst: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 D. Cannegieter, Geschiedkundige herinneringen van Hallum, artikelen in de Friesche Almanak van 1851 en 1852 G.A. Wumkes, Stads en Dorpskroniek van Friesland, 1930 Archief J. Leemburg P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009 Herma M. van den Berg, De monumenten van geschiedenis en kunst, Noordelijk Oostergo, Ferwerderadeel, 1981 A. Algra, De historie gaat door het eigen dorp, ca. 1955 Afb. 1 en 3: J. Leemburg Afb. 2: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 Afb. 4 en 5: De monumenten, enz., Ferwerderadeel Afb. 6: archief J. Leemburg Foto 1: Jan Leemburg