Haxta State te Terzool

Ligging Deze state lag aan het Westerein onder Terzool, net ten oosten van de Itsma State, voorheen gemeente Boarnsterhim, sinds 1 januari 2014 tot de gemeente Súdwest-Fryslân behorend.

Kaartje met de ligging van de Haxta State tussen Terzool en Deersum

Andere benaming Haxtahuys
Ontstaan Omtrent het ontstaan van de state is niets bekend, het goed wordt voor het eerst vermeld in 1493.
Geschiedenis De oudste vermelding van deze stins/state dateert van 1493. Er wordt dan gesproken over "oppa Haechsta ter Soel". In 1543 wordt er gesproken van "Haxtahuys", terwijl in de 16e eeuw hier een zijtak van de familie Heslinga woont, die als stamhuis Heslinga State te Poppingawier hadden.
De vermelding uit 1543 van "Haxtahuys" komen we tegen in een missaal van de pastoor, waarin melding wordt gemaakt dat de eigenaar elk jaar een oude schild aan de pastoor moest betalen. De toenmalige eignaar, Gaele Jarichz (Heslinga) woont dan echter in Poppingawier op Heslinga State.

In Poppingawier wonen de broers Eke en Buto Heslinga die in veten verwikkeld zijn. Ze hebben een zus Tiam Heslinga, die twee keer trouwt. Eerst met Douwe Jellez Siaerda, die ook bij de veten betrokken is en in één daarvan doodgeslagen wordt, waarna zij hertrouwt met Jarich Haxta. In een genealogisch handschrift uit de 17e eeuw wordt vermeld, dat deze Jarich eerst op Harsta state op Harstaburen bij Deersum hebben gewoond: "tot Deersum op Haxsta (Harsta?) state daer nu de kinderen van Otto Heerma op wonen".

In de stemkohieren van 1640 komen we Haxta State ook tegen: deze is dan in eigendom van een persoon (ik weet helaas de naam niet (KBR)), die in vrouwelijke lijn afstamt van de familie Heslinga. Waarschijnlijk was het toen al niet meer dan een boerderij. Zowel in 1640 als 1700, wordt het goed verpacht.
Hoewel er in 1543 gesproken wordt over "huys" en Haxta State bewoond werd door een familie Heslinga, die een band had met de Heslinga's uit Poppingawier, is toch niet met zekerheid te zeggen of hier sprake is geweest van een stins.

Op de kaart uit het atlas van Halma uit 1718 komen we "Hagsta" tegen, maar deze wordt als een gewone boerderij aangegeven.
Op een nieuwere kaart uit 1865 wordt op het stateterrein nog steeds een boerderij aangegeven. Tussen 1865 en 1930 is deze boerderij afgebroken en is er aan de overkant van de weg een nieuwe boerderij gebouwd, wat we op de topografische kaart van omstreeks 1930 kunnen zien: het terrein is onbebouwd, en de boerderij staat dan aan de overkant van de weg afgebeeld.
Hier bevond zich wel een terp, die is afgegraven. Dit werd zo grondig gedaan, dat er nog steeds een grote kuil in het veld zichtbaar is.
Bewoners Jarich Haxta
1543 Gaele Jarichz (Heslinga)
1640 afstammeling van de Heslinga's
Huidige doeleinden Van de state is niets meer terug te vinden.
Opengesteld n.v.t.
Foto's
Bronnen Tekst: Een deel van de tekst is met toestemming van auteur P.N. Noomen overgenomen van www.hisgis.nl, tab "kaartlagen", keuze "Stinzen Fryslân". Die tekst is tevens gepubliceerd in "De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009
Afb. 1: "De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009