Jongema State te Rauwerd

Ligging	Jongema State lag op Slotsdyk 7 te Rauwerd, gemeente Súdwest-Fryslân.
Ontstaan	Het is niet precies bekend wanneer de oorspronkelijke stins/state gebouwd is, in 1515 werd het verwoest.
Geschiedenis	Noomen schrijft: "De Jongema's komen uit Rauwerd. Het genealogische handschrift van Upcke van Burmania heeft een aan Douwe Roorda van Oenemastate in Terkaple (gest. 1601) ontleend verhaal hoe zij door huwelijken met erfdochters ook de staten Geins te Wommels en Hoekens te Bozum verwierven. De machtspositie van de latere Jongema's was dus een accumulatie van die van drie afzonderlijke 14de-eeuwse hoofdelingsgeslachten: Jongema, Geins en Bozum. De genealogen Roorda en Burmania kenden alle drie families een eigen wapen toe. Kempo Jongema zou aan het einde van de 14de eeuw Ansck te Geins in Wommels tot vrouw hebben gehad. De stins te Geins onder Wommels kwam daardoor aan de Jongema's. Hun zoon Edo Jongema, gestorven in 1439, zou gehuwd zijn geweest met Fokel van Bozum. Daardoor kwamen omvangrijke goederen in Bozum aan de Jongema's. Hun zoon Hessel Edes vestigde zich in Bozum, hun andere zoon, Kempo Edes, in Rauwerd. Omdat zijn broer Hessel in 1459 door Lyuue Doytiez Albada was doodgeslagen, nam Kempo in 1460 diens broer Rienick Doytiez gevangen. Zoon van Kempo Edes was Aeda Keympaz Jonghama. Deze sloeg in 1473 Lyuue Doytsez Albada dood uit wraak voor het doodslaan van zijn oom Hessel Edez te Bozum. Aede trouwde met Hac Eysinga.(1) Aeda maakte in 1481 zijn testament, waarin hij Jonghama staeta naliet aan zijn broer Ede Jongema; ook dat styns op Jonghama state werd daarbij genoemd. Andere broers kregen Geynsera gued. In 1531 maakte Eda Jonghama zijn testament. Hij liet alla dae landen ende renten, hues ende hoeff, hlesten ende onlesten ... als't in Raerdera gae leyt en die hij toen gebruikte, na aan zijn zoon Aeda. Deze liet in 1532 op zijn beurt Jongghama staten, huis, hoff ende hoerenliegher met de landen en de steden in de buren na. De Burefenne liet hij de kerk en priesters na, maar de erffgenamen tho Jongghama huis zullen het recht te verhuren behouden, waarmee zij konden controleren wie het land gebruikte. Aeda liet geen kinderen na. Van Jongema zijn afbeeldingen uit de 18de eeuw bewaard; het was toen een eenvoudig modern herenhuis. Tegenwoordig is het poortgebouw uit 1603 nog bewaard." Uit de Tegenwoordige Staat van Friesland, 1787: 'Jongema state is alleen nog in weezen, wordende thans bewoond door den Heere van Eisinga, grietman van deze Deele. Op Jongema huis woonde bij Saxische tijden Ede Jongema, een goed Patriot, die eenige aantekeningen over de Friesche zaken, in de Friesche taal, heeft nagelaten. In 1515 werd dit huis door de Zwarte Hoop verbrand, gelijk ook daarna de gehele buurt'. Mogelijk werd in de 16e eeuw het nu nog aanwezige poortgebouw uit secundaire kloostermoppen (uit de afbraak afkomstig) opgetrokken. Het is echter niet ondenkbaar, dat de gehele poort in 1603 werd gebouwd, waarbij de topgevels van kleinere, 17e-eeuwse, steen werd opgetrokken. De topgevel aan de achterzijde is van gibbengaten(2) voorzien. In de voorgevel bevindt zich een wapensteen van Eisinga en van Heringa. Een foto van omstreeks 1900 geeft een 19e eeuws aandoend gebouw achter de poort weer. Het gehele terrein is nog dubbel omgracht. Er bevindt zich veel stinsenflora. Het geheel is eigendom van 'It Fryske Gea'. (1) Na Aedes dood hertrouwde Hac met Tialing Bolta; hun nageslacht noemde zich Eysinga. (2) Gibben waren een klein formaat duif die werden gehouden om als delicatesse gegeten te worden en hun mest werd gebruikt als bemesting voor de moestuin. Het houden van deze duiven was een privilege van de adel en patriciërs.
Bewoners	rond 1400 Kempo Jongema en Ansck te Geins tot 1439 Edo Jongema en Fokel van Bozum Kempo Edes Jongema 1473, 1481 Aeda Keympaz Jonghama en Hac Eysinga 1531 Ede Jongema 1532 Aeda Jongema 1787 familie Eisinga
Huidige doeleinden	Het poortgebouw is gerestaureerd en behoort bij het 'Raerder bosk', dat een grondige onderhoudsbeurt nodig heeft.
Opengesteld	Vrije wandeling rondom langs de singelgracht. Het binnenterrein achter de poort wordt buiten het broedseizoen van de roeken voor publiek opengesteld in het weekeinde.
Foto's
Bronnen	Tekst: "Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland", 1979 Een deel van de tekst is met toestemming van auteur P.N. Noomen overgenomen van www.hisgis.nl, tab "kaartlagen", keuze "Stinzen Fryslân". Die tekst is tevens gepubliceerd in "De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009 Foto 1: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 Foto 2 en 3: Archief J. Leemburg Foto 4 en 5: Jan Leemburg Afb. 1: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979