| Ligging |
De Oud-Oenema State stond onder Wirdum, gemeente Leeuwarderadeel.
|
| Andere benaming | Klein-Oenema, Oud-Cammingha, Klein-Cammingha, Oenema |
| Ontstaan | De State wordt voor het eerst in 1436 genoemd. |
| Geschiedenis |
In de "Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; veertiende deel; vervattende
het vervolg der beschryving van Friesland" worden onder Wirdum de volgende states
vermeld: "Onder dit dorp lagen van ouds zeer veel Adelyke Staaten, als Unia, Kamstra,
Juwsma, Kamminga, Oenema en andere." En: "Kamminga is nog, tot in onze dagen, door dit
geslagt bewoond geweest; doch Oenema State is overgegaan in de familie van
Burmania." De geschiedenis van de State is boeiend, doch ingewikkeld. Er zijn namelijk twee states (of stinsen) geweest. In 1436 woonde op Groot-Oenema er ene Wytze Oenema met zijn vrouw His Sjaerdema. Zij hadden vier kinderen, namelijk Feijcke, Oene, Wick en Tieth. Ongetwijfeld is de naam van het slot afkomstig van deze familie. De jongste dochter, Tieth, trouwde met Jelger Feytsma thoe Jelgersma. Dit echtpaar en hun kinderen bewoonden Oud-Oenema, terwijl haar zus Wick Groot-Oenema State erfde. De nakomelingen van Wick woonden altijd op de Groot-Oename State tot in 1920 de restanten van de State werden gesloopt en het land bij Oud-Oenema State getrokken werd. In 1700 werd de State bewoond door kolonel Koenraet van Unckel, nazaat van de Cammingha’s. In 1726 werd het goed gekocht door jonker Ulbo Aylva van Burmania, grietman van Leeuwareradeel. Dan is het nog “een heerlijke en oud adellijke State” met “de aanzienlijke grote huisinge cum annexis bestaande in verscheijden zalen, kamers, soo onder als boven, kelders, keukens, agterhuisinge” enz. Verder een grote hof “deftig geprepareert en met kostelijke vrugtbomen beplant en net verdeelt. Voorts met gracht, zingel, homeijen, boomen en plantage en een moestuin over de weg”. In 1755 kocht buurman Wytze Watze van Cammingha de state en alles wat er bij hoorde, maar liet in 1756 een deel van het huis afbreken. Ook toen al was bouwmateriaal schaars en duur. In die tijd gebeurde het wel vaker dat een landheer een vleugel of een verdieping van zijn huis liet afbreken om van het materiaal b.v. een nieuwe boerderij te laten bouwen. In het resterende deel van het huis liet hij een van zijn kinderen wonen. Sinds 1818 woonde er een kleindochter in het huis. Zelf was ze een Van Asbeck en getrouwd met Reint Wilhelmus baron van Middachten. Zij woonden afwisselend te Vollenhove en op Oenema State en hebben veel gedaan voor de RK parochie van Wijtgaard. Op 15 november 1844 brak er brand uit op Oenemastate. De verwoeste opstallen waren dubbel verzekerd, bij de toenmalige verzekeringmaatschappij O.B.A.S. en Woudsend, en dat betekende "niet verzekerd". Jarenlang heeft het terrein een troosteloze aanblik gegeven, omdat de verzekeringmaatschappijen in een juridisch gevecht waren verwikkeld. Pas in 1848 is de statige huizinge gesloopt. Op dezelfde plaats verrees een nieuwe stelpboerderij, die in 1908 is aangekocht door Sjerp IJsselstein. De familie IJsselstein heeft de boerderij tot 1982 bewoond. Er werd toen al jaren geen boerenbedrijf meer uitgeoefend. Daarna is het gebouw verkocht aan de familie Jakobs, die het exterieur heeft laten restaureren. De huidige Oenemastate, haar oude, nog zichtbare en opnieuw beplante singels en grachten, en de prachtige tuinen zijn restanten van een glorieus verleden. De voorspraak en invloed van de in 1719 nog steeds oprecht katholieke Cammingha’s was krachtig genoeg om voor pater Aloysius Byrza toestemming te verwerven tot het oprichten van een gebouw, dat er van buiten als een pakhuis uitzag, een zogenaamde schuilkerk. De eerste steen voor dit gebouw werd in 1719 gelegd door Doeke Jans (Roorda), paardenkoper van beroep. De schuilkerk stond aan de Púndyk naar Wirdum, achter de plaats van de huidige kloostermuur. De latere eigenaar van Oenemastate, Reinier baron van Middachten, liet in 1833 op de schuilkerk een koepel bouwen met daarin een klok van 95 oude ponden. Dat was hoogst opmerkelijk en zeer vererend, de eerste metalen stem in Friesland in een katholieke kerk sinds de onlusten der zestiende eeuw. |
| Bewoners |
ca. 1460 Tieth Oenema en Jelger Feytsma thoe Jelgersma 1700 kolonel Koenraet van Unckel 1726 jonker Ulbo Aylva van Burmania 1755 Wytze Watze van Cammingha 1818 Reinier baron van Middachten 1908 Sjerp IJsselstein tot 1982 familie IJsselstein familie Jakobs |
| Huidige doeleinden | Op de plaats van de vroegere State bevindt zich nu een boerderij. |
| Opengesteld | Deze boerderij is niet toegankelijk. |
| Foto's |
|
| Bronnen |
Tekst: Website Historisch
Centrum Leeuwarden: Dorpen in Leeuwarderadeel "Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; veertiende deel; vervattende het vervolg der beschryving van Friesland" ”Ljouwerteradiel” door dr. G. Abma, 1984 Afb. 1: Jaap Dijkstra Afb. 2: Site over de Watergeuzen van M. Tettero Afb. 3 en 4: Jaap Dijkstra |