Sytzamastins te Arum

Ligging De Sytzamastins bevond zich halverwege de weg van Arum naar Kimswerd en viel onder Arum, gemeente Súdwest-Fryslân.

Tekening van de State door J. Stellingwerf in 1725

Andere benamingen Syttyema gued (1506), Sytzama hws (1507), Zytthiema (1544), Zydsama
Ontstaan Deze stins wordt voor het eerst in 1507 genoemd.
Geschiedenis Vanaf 1487 komen we de familie Sytzama tegen (de familienaam wordt in dat jaar geschreven als Sytiama) en in 1506 wordt voor het eerst melding gemaakt van "Syttyema gued". In 1507 wordt er gesproken over "Sytzama hws, staten ende alle landen" en in 1541 over "d'ene helft van den olden stien". Ook in 1544 wordt er over een stins gesproken:
"[...] huys, steen, staten ende landen van Zytthiema". En door een omschrijving uit 1565 weten we dat het goed omgracht was: "het huys staende op Sytziema statten, de hoeyberch daerby staende" en "Sytziema hoeffs graft".
De bewoners van deze eigenerfde State sijn al in de 15e eeuw geparenteerd aan hoofdelingenfamilies, waardoor het de familie Sytzama al in de 16e eeuw lukt om tot de Friese adel gerekend te worden. De familie had dit deels voor elkaar gekregen door fictieve geschiedschrijving.

Volgens verschillende geschiedschrijvers uit de 16e tot de 19e eeuw stamt de familie Van Sytzama via de familie Sytsema van de Sydtsmastins te Warns af van de familie Sythiema van de Sythiemastins te Hallum. Verder bestond er verwachtschap met de families wonende op de Botnia State te Marrum, de Jellinga State te Britsum en de Tjallinga State te Westernijkerk.
Uit 1452 is een vervalste oorkonde bewaard gebleven, waarin melding wordt gemaakt van het feit, dat Peer Sytzama "heerschap op Greta Sytzama staeten" te Arum zou zijn geweest en dat hij aan zijn broer Jelmer Sytzama, wonende op de Sytzama stins te Warns, land te Warns zou hebben verkocht. Ook zijn vrouw zou een dochter zijn van Doeke Martena te Cornjum zijn geweest. Deze onwaarheden werden opgesteld om de familie in verband te brengen met de hoofdelingen Sytsma te Warns. Deze hoofdelingen worden genoemd in de geschiedschrijving van Thabor.

De werkelijkheid is anders: Peer Sytzaz Sytiama is een eigenerfde boer op Syttyema of Zydsama te Arum en was hij getrouwd met een Joest NN, die na zijn overlijden met Otto Pieters hertrouwde. Tussen 1484 en 1492 koopt Peer onder andere land te Kimswerd. In 1507 blijkt zijn naltenschap te bestaan uit "Sytzama hws, staten ende alle landen", land in Hornstra en in Groot- en Klein Doenya te Arum en in Rissellaerdera te Ruigelollum. Deze goederen worden in dat jaar onder de kinderen van Peer en Joest verdeeld.
Er is een overeenkomst tussen de familie Sytzama en de huurders uit 1541 bewaard gebleven, waarin gesproken wordt over "de nieuwe huizing en d'ene helft van den olden stien". Voor of in 1540 is het huis opnieuw opgetrokken of is er een nieuw huis gebouwd naast de stins. Drie jaar later wordt er gesproken over "een sekere parc (plantage), huys, steen, staten ende landen in Zytthiema.

In 1565 komen we de State weer tegen. Er wordt dan gesproken over: "het huys staende op Sytziema statten, de hoeyberch daerby staende en Sytziema hoeffs graft". Hieruit blijkt dat de hof omgracht was. Bijna dertig jaar later, in 1592, vindt er een verkoop binnen de familie plaats. Er wordt dan melding gemaakt van "de boomen van't noorder hoff en noorder ringhmuyre" en van "Groot en Cleyn Sytzama". Het goed is dus voor 1592 een twee delen gesplist.
Op een kaart uit 1622 door Pieter Feddes van Harlingen wordt Sytzama afgebeeld als adellijke state; hetzelfde geldt van de kaart van 1664.

Na het overlijden van Andries Sytsma (voor 1640) blijkt dat zijn erfgenamen maar voor tweederde eigenaar te zijn.

De Sytzamastins grensde volgens archiefstukken uit 1507 en 1565 ten oosten van het Popta-goed te Kimswerd en Watsema-goed te Arum lag. In 1665/6 wordt het huis door Jetske van Sytzama geheel vernieuwd. Het herbouwde huis is een deftig symmetrisch huis met een vlaamse gevel tussen trapgevels. Het bestond uit twee parallel achter elkaar geplaatste huizen van één bouwlaag. Blijkens de trap naar de voordeur en kelderramen was het geheel onderkelderd. Op de gracht gaf een stenen poort, eveneens met trapgevels, toegang tot het terrein.
We weten dit door de tekening die J. Stellingwerf in 1725 van de voor- en achterzijde van het huis maakte. De tekst bij de tekening luidt: "aen den wegh naer Kimsweert in Wonseradeel in de jaren 1665 en 1666 geheel nieu herbouwt door vrouwe Jetske van Sytzama, wed wijlen jonker Jarich van Heerma, majoor van een regemt te voet, 1725".
In de Friesche Kalenderkroniek over de jaren 1809-1824 wordt melding gemaakt van op 11 september 1817: "Verkocht [...] Scheltinga-State onder Arum". Mogelijk betreft dit de Sytzama State, omdat deze daarvoor in eigendom was van Allard Ruurds Scheltinga.
De State wordt wordt in februari 1827 afgebroken volgens de Friesche Kalenderkroniek over de jaren 1825 - 1842: Zes januari 1828: "Groote verkoop van boomen te Arum op Herema-Sytzama-State, dat in Februari werd afgebroken".
Bewoners 1484 - voor 1492 Pier Sytzes, getrouwd met Joest N.N.
voor 1539 Harmen Piers van Sytzama (zoon), getrouwd met Tjets van Hiddema
voor 1557 - na 1591 Pier Harmens van Sytzama (zoon), getrouwd met Rientje Douma van Oenema
Pier Piers van Sytzama (zoon), getrouwd met Idtje Riencksdr. Baerdt
ca 1610 -1632 Rienck Douwesvan Sytzama (neef), zoon van Douwe Piers van Sytzama
ca 1643 - 1673 Jetske Andries van Sytzama, getrouwd met Jarich Tjerks van Herema
ca 1675- voor 1722 Tjerk Jarichs van Herema (zoon), getrouwd met Wick van Sytzama
voor 1784 - 1813 Allard Ruurds Scheltinga, getrouwd met Catharina Huidekoper en Trijntje Gerlofs Schellingwou
voor 1814 - 1818 Augustus Robertus van Dalsen, getrouwd met Dieuwke Pesma
Huidige doeleinden Het vroegere terrein is nu nog grotendeels omgeven door sloten, die de vroegere grachten vormden. Op het terrein bevinden zich bomen.
Opengesteld n.v.t.
Foto's
Verantwoording Tekst:
C.W. Braaksma
Bronnen:
P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009
De website hisgis
P.N. Noomen: Hartelijk dank voor alle informatie en het vele onderzoek!!
Website van André Buwalda
Friesche Kalenderkroniek 1809 - 1824
Friesche Kalenderkroniek 1825 - 1842