Ligging
|
De Unia State lag in Beers, gemeente Littenseradiel.
|
Andere benamingen
|
Nyenhuis, Groot Nieuwhuister State
|
Ontstaan
|
Deze state wordt voor het eerst tegen het einde van de 15e eeuw genoemd.
|
Geschiedenis
|
Beers was in de middeleeuwen een klein dorpje en sindsdien zijn er weinig inwoners
bij gekomen. Wel stond daar de Uniastins waar in 1443 Keimpe Unia de scepter
zwaaide. Deze Keimpe was een van de meest vooraanstaande edelen en een van de
aanvoerders van de Schieringer partij. De stins bood regelmatig onderdak aan
Schieringer vechtjassen, wat natuurlijk niet naar de zin was van de Vetkopers in
het nabije Leeuwarden. Die probeerden dan ook de stins in te nemen, maar hoe vaak
ze het ook probeerden en hoe hard ze ook hun best deden, het lukte hen niet de
stins en zijn bewoners klein te krijgen.
In 1498 was Worp Keimpes Unia eigenaar. Hij is grietman van Leeuwarderadeel en
één der hoofden van de Schieringers, die wellicht de state bewoonde. Wat de
Leeuwarders eerder niet gelukt was, kreeg de "Zwarte Hoop" in 1515 wel voor elkaar
en net als de rest van het dorp ging de stins in vlammen op. Maar de Uniastins
wordt weer herbouwd.
In 1616 komt het geheel in het bezit van Tjaerd Tyara. Door hem werd waarschijnlijk
de stins uitgebreid tot een fraaie state met poortgebouwd, die we afgebeeld zien op
een prent van J. Stellingwerf uit 1723.
In het jaar 1700 kreeg het huis de naam 'Nieuw Huistra-State' of 'Nyenhuis'. In
1756 liet Hobbe van Aylva, generaal en gouverneur van Maastricht, het gebouw,
op de poort na, slopen om er een statige boerderij voor in de plaats te zetten.
Deze boerderij werd vrijwel zeker gebouwd van het afbraakmateriaal van de state;
dat gebeurde in die tijd wel vaker. Boven de deur van de boerderij werd een oude
wapensteen met de familiewapens van Tyara en Buygers uit 1616 opnieuw geplaatst. Op
de schoorstenen werden de oude windwijzers van de state geplaatst met de wapens van
Tyara en Meynsma. In 1786 was de boerderij eigendom van jonker H.W. van Aylva,
grietman van Het Bildt en was deze in gebruik bij Meinte Sjoerds Meinsma,
mederechter van Baarderadeel.
Als de boerderij op 28 juni 1879 op afbraak verkocht wordt, is de poort het enige
dat overblijft. Het uit kleine baksteen opgebouwde poort bezit twee sierlijke
topgevels voorzien van gibbengaten. Op een gevelsteen de afgehakte wapens van Tyara
en Buygers. In de zijgevels bevinden zich nog schietgaten. Voor de restauratie in
1960 bevonden zich op beide topgevels een windwijzer met de wapens van Tyara. Een
hiervan is op de nok van het dak herplaatst. Het gehele terrein met de gedempte
grachten is nog herkenbaar.
|
Bewoners
|
1443 Keimpe Unia
ca 1500 Worp Keimpes Unia
fam. Tyara
1616 Tjaerd Tyara
ca 1705 Tiaerd Cathius
1756 Hobbe baron van Aylva
1783, 1786 H.W. van Aylva eigenaar, gebruiker Meinte Sjoerds Meinsma
1801 gebruiker Sjoerd Meintes Meinsma
1879 S. Petraeus
|
Huidige doeleinden
|
Alleen het poortgebouw is bewaard gebleven. De plaats en vorm van het vroegere huis
wordt weer gegeven met een stalen constructie.
|
Opengesteld
|
Het poortgebouw en kasteelterrein zijn toegankelijk.
|
Foto's
|
|
Bronnen
|
Tekst: Aardrijkskundig Woordenboek van Van der Aa
Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
"Baerderadiel, in geakunde" van het Geakundich Wurkferbân fan de Fryske Akademy
"Tegenwoordige staat van Friesland" ca. 1780
Aantekeningen van J. Leemburg uit diverse publicaties
Foto 1 t/m 7: Albert Speelman
Afb. 1: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Afb. 2: Uit het archief van J. Leemburg
|